Đặc san báo Đuốc Thiêng - Tiếng nói của Hội thánh Tin lành Việt Nam Paris (Pháp)




Hình ảnh Ðức Chúa Trời - Mục sư Vũ ngọc Văn


Đuốc Thiêng 97, tháng 10 năm 2008



Ðức Chúa Trời là ai? Ngài thế nào? Hình ảnh của Ðức Chúa Trời là chủ đề muôn đời nóng bỏng, ta sẽ thử xem xét các suy nghĩ dưới đây để thấy vấn đề nầy.

Khi người ta tìm kiếm hình ảnh Ðức Chúa Trời, thì đó là dấu hiệu của sự không chắc chắn, vì người biết rõ Ðức Chúa Trời sẽ không mong tìm kiếm hình ảnh của Ngài. Nhưng ai đã là người chắc chắn? và làm sao người ta có thể nghĩ đúng về Chúa và nói về Ngài với lòng tự tin?

Những hình ảnh chúng ta dùng trong lễ thờ phượng, trong các bản thánh ca, trong lời cầu nguyện có phù hợp với thời đại hiện nay? Có giúp cho người ta hiểu biết rõ về Ngài?

Hình ảnh của Ngài trong lòng trong trí của chúng ta ra sao? Chúng ta có cần tìm hình ảnh mới về Ngài?

Thắc mắc về hình ảnh Ðức Chúa Trời bày tỏ lòng tìm kiếm kinh nghiệm gần gũi, và sự thành thật cá nhân về đức tin. Con người không còn thỏa lòng với những hình ảnh Ðức Chúa Trời từ thời các tổ phụ, nơi đó Ðức Chúa Trời là Vua cai trị, là Cha sửa trị, là quan tòa trừng phạt kẻ tội lỗi, là Chúa với những luật lệ ngăn cấm...

Khi nói về hình ảnh Ðức Chúa Trời ta thường nghe nói: Ðối với tôi Chúa là nguồn năng lực! Ngài là nơi nương náu thân tôi! Người khác tuyên bố: Chúa đối tôi còn hơn cả mẹ hiền, Ngài thương xót tôi nhiều quá. Ngài là nguồn phước!

Vậy thì Ðức Chúa Trời là ai?

Tương tự có những người đã nói về Chúa Giê Xu: Ngài là nhà cách mạng, là tiên tri, là người đi trước thời đại. Ngài khôn ngoan! Ngài luôn ban may mắn, phước hạnh.

Vần đề nhức nhối được đặt ra là: Ðiều gì giúp cho chúng ta nghĩ, cảm nhận và nói đúng về Ðức Chúa Trời thay vì nói về Ngài theo ý mình thích? Làm sao để nói đúng về hình ảnh của Ðức Chúa Trời?

Triết gia Ludwig Feuerbach đã có lý khi ông tuyên bố: Chúa là sự phóng ngoại (Projektion) của con người và ước mơ của họ trên trời. Nghĩa là: Con người mong muốn Chúa thế nào thì gán cho Ngài là thế ấy!

Khi con người cố gắng định nghĩa Ðức Chúa Trời là ai, thì Ngài chỉ lớn bằng sự suy nghĩ của họ. Ngài bị giới hạn và không còn đúng là Ðức Chúa Trời nữa! và cuối cùng Ngài trở thành sản phẩm của con người. Do họ nghĩ ra, tạo ra!

Một số tín nhân không đồng ý việc thảo luận về Ðức Chúa Trời! Chúng ta phải theo Kinh thánh, Kinh thánh nói gì về Ngài thì ta phải theo như thế! Ðúng là như vậy, và nghe cũng thật là tin kính nữa. Nhưng đây không phải là câu trả lời cho vấn đề chúng ta đặt ra, vì không ai thích người khác ngăn cấm mình suy nghĩ. Kể cả những người theo Chúa và yêu mến Ngài. Không ai có thể ngăn cấm lời Chúa trong lòng trong trí chúng ta thúc đẩy lòng ta suy nghĩ và cảm nhận về Chúa và hình ảnh của Ngài.

Phải chăng điều răn cấn thờ hình tượng là cấm chúng ta tạo ra hình ảnh của Chúa để mà thờ?

Kinh thánh có đầy dẫy những hình ảnh khác biệt về Ðức Chúa Trời. Chúa Giê Xu qua các ẩn dụ và sứ điệp của Ngài đã bày tỏ về sự tể trị của Ðức Chúa Trời với thế giới kinh nghiệm của những người nghe. Ngài cũng phải dùng các hình ảnh của con người để mô tả về Ðức Chúa Trời chứ không dùng cách nào khác.

Hình ảnh của Ðức Chúa Trời thật là cần thiết, nhưng làm thế nào để hình ảnh nầy không chỉ là phương tiện để bày tỏ ý muốn và mong ước của chúng ta?

Hình ảnh của Ngài trong Kinh thánh là thể nào? Chúng có giúp ta trả lời cho những thắc mắc của chúng ta? Hãy cùng suy gẫm để tìm câu giải đáp.

Cấm thờ hình tượng

Trong 10 điều răn thì có điều răn cấm nầy, Xuất 20:4-5 "Ngươi chớ làm tượng chạm cho mình, cũng chớ làm tượng nào giống những vật trên trời cao kia, hoặc nơi đất thấp nầy, hoặc trong nước dưới đất. Ngươi chớ quì lạy trước các hình tượng đó, và cũng đừng hầu việc chúng nó; vì ta là Giêhôva Đức Chúa Trời ngươi, tức là Đức Chúa Trời kỵ tà".

Chớ làm tượng chạm là sự cảnh cáo con người trong những cố gắng tạo ra cho họ hình ảnh về Ðức Chúa Trời. Như vậy là vấn đề chấm dứt, không ai được quyền tạo cho mình hình ảnh về Ngài?

Ta có thể tự hỏi: Ðiều răn nầy cấm chúng ta về hình ảnh nào và tại sao cấm? Trước tiên điều răn cấm chúng ta trình bày Ðức Chúa Trời bằng cách chạm trổ, điêu khắc, đúc ra. Làm sao biết ý của điều răn nầy là như thế? Câu kế cho biết là chớ quì lạy và cũng đừng phục vụ! Ðây chính là các tượng chạm các thần tượng thời bấy giờ trong các nơi thờ phượng. Ðó là những tượng làm bằng đá, gỗ hay là kim loại chứ không phải là những hình ảnh có thể mô tả hay là nghĩ ra.

Tại sao các điều răn (Dekalog) lại cấm những hình tượng đó? Không những cấm các tượng thần khác và cũng cấm luôn hình tượng của Jahwe là Chúa của người Do thái? Ðiều răn cấm được dạy vì biết nguy hiểm của những tượng chạm, người ta dễ có khuynh hướng nhầm lẫn tượng chạm đó với Ðức Chúa Trời và dễ gây ảo tưởng rằng con người có thể tạo ra vị thần của mình để thờ lạy, mang đi đây đó và trong hoàn cảnh nào đó có thể đập vỡ!

Ðức Chúa Trời là đấng giải cứu dân Do thái là Ðức Chúa Trời vô hạn làm sao có thể bị giới hạn, giam cầm trong hình tượng, trong những bức tượng bằng gỗ đá. Ðây chính là ý nghĩa của việc cấm thờ hình tượng. Chẳng những cấm những bức tượng mắt nhìn thấy được mà cũng cấm luôn những hình ảnh mà trí tưởng nghĩ ra!

Ngày nay nhiều bộ môn nghệ thuật đã trình bày Ðức Chúa Trời, và nếu chỉ cần nhìn những bức hình hiện đại mô tả về Ngài chắc khó có ai có thể biết đượcNgài là ai!

Chúng ta có tôn trọng sự tự do, sự bí nhiệm và cao cả của Ðức Chúa Trời hay làm cho Ngài nhỏ bé và hạn hẹp qua lời nói, tư tưởng và cách suy nghĩ về Ngài?

Ðức Chúa Trời lớn hơn hình ảnh mà chúng ta muốn vẽ về Ngài. Do vậy hình ảnh về Ðức Chúa Trời phải tôn trọng sự tự do và bí nhiệm của Ngài. Nếu như thế thì chúng ta nghĩ sao về những hình ảnh mà Thánh kinh Cựu ước nói về Ngài?

Cựu ước cấm các hình ảnh của Ðức Chúa Trời trong không gian ba chiều (hình tượng) nhưng lại đưa ra đầy dẫy các hình ảnh về Ngài. Sự tể trị quyền năng, sự chăm sóc, sự giải cứu được mô tả: Ngài là Vua, là quan xét, là đấng chiến trận, là Cha là Chúa. Ngài cũng được trình bày nhẹ nhàng hơn như là thợ gốm, như bác sĩ, như mẹ hiền... Cũng có những hình ảnh được dùng mô tả Ngài như sư tử, đại bàng, là nguồn nước, dòng sông, mặt trời, bóng mát, núi, vầng đá.

Ta thấy rõ ở dây là hình ảnh của Ðức Chúa Trời thì muôn hình muôn dạng như kinh nghiệm của người sử dụng hình ảnh ấy.

Một số hình ảnh về Ðức Chúa Trời được dùng thường xuyên đến nỗi người ta không còn để ý đó là hình ảnh nữa. Thí dụ: Ðức Chúa Trời không còn được coi như Chúa nữa mà Ngài là Chúa. Ngài không còn được coi như người Cha nữa mà Ngài là Cha .. và dù chúng ta không còn lưu tâm nữa, những từ ngữ nầy vẫn là những từ ngữ mô tả hình ảnh Ðức Chúa Trời. Tại sao như thế?

Không ai có ý nghĩ gọi Chúa là Cha nếu không có kinh nghiệm về tình cảm cha con. Không ai gọi Chúa là vua nếu không có chút hiểu biết gì về chế độ quân chủ. Nhưng vấn đề xảy ra khi kinh nghiệm thay đổi! Từ ngữ mô tả về Ðức Chúa Trời trở nên cũ kỹ và không hợp thời nữa thì người ta lại dùng những hình ảnh mới để nói về Ðức Chúa Trời. Tại nước Do thái hình ảnh Ðức Chúa Trời thay đổi sau khi đất nước và các vua chúa không còn sau khi họ bị lưu đày. Những hình ảnh mới xuất hiện và những hình ảnh cũ phôi pha.



Đuốc Thiêng 97

1 Tôi phải làm gì để được cứu rỗi - ĐTPÂ
2 Thơ : Chúa yêu con - Emmanuel
3 Phierơ - Mục sư Nguyễn Văn Bình
4 Thơ : Vết chân trên cát - Vũ Quý Hảo
5 Hình ảnh Ðức Chúa Trời - Mục sư Vũ ngọc Văn
6 Ân tứ Thánh Linh - Mai Đào
7 Thơ : Mau về sống cảnh hiển vinh - Trần Nguyên Lam Bửu
8 Đời Chẳng ai ngờ - Vinh Bằng
9 Cầu Nguyện không nói ra được - Mỹ Khanh Fleckner
10 Xứ Do thái hồi Chúa Giê Xu sanh ra - Mai Đào
11 Giêrusalem, 4000 năm lịch sử - Lạc Hồ
12 Xây nhà tình thương - Nguyễn Đình Bùi Thị
13 Ngày xưa nỗi nhớ - Bà Lê Văn Bắc
Những điều nầy cũng cho chúng ta thấy rằng các từ ngữ như Cha, Chúa, Vua là những hình ảnh chứ không phải là định nghĩa về Ðức Chúa Trời, người nào nhầm lẫn điều nầy sẽ vi phạm điều răn cấm thờ hình tượng vì đã đặt hình tượng thay cho Ðức Chúa Trời hằng sống. Chính nhiều hình ảnh về Ðức Chúa Trời giúp cho chúng ta nhớ rằng Ngài lớn hơn mỗi hình ảnh nói về Ngài dù những hình ảnh ấy có đáng tôn đáng kính đến đâu đi nữa.

Các hình ảnh thay đổi cũng thuộc về những điều Kinh thánh dạy. Kinh nghiệm mới về Chúa đòi hỏi hình ảnh mới về Ngài. Những xưng nhận: Chúa là Cha, Chúa là Vua không chỉ là cách phản ánh những kinh nghiệm con người về nước trời, mà còn là sự phê bình về những người làm vua làm cha ở dưới đất: "Cũng đừng gọi người nào ở thế gian là cha mình; vì các ngươi chỉ có một Cha, là Đấng ở trên trời. Cũng đừng chịu ai gọi mình là chủ; vì các ngươi chỉ có một Chủ, là Đấng Christ" (Mathiơ 23:9-10).

"Không ai là Chúa ngoài Ðức Chúa Trời" cũng ám chỉ không phải Ðức giáo hoàng, Ðại đế, Vua, giám mục. Tín hữu Mennonit không chịu hạ nón trước quan tòa hay chào cờ vì họ chỉ làm điều đó trong giờ thờ phượng.

Tất cả hình ảnh của Ðức Chúa Trời đều có mối quan hệ với con người. Cha, Mẹ, Vua, Người trồng nho, thợ gốm, người chăn là những hình ảnh ăn sâu trong kinh nghiệm của con người. Khi nghe đến từ ngữ đó, nghĩ đến hình ảnh đó người ta cảm được Ngài là ai. Nhưng những hình ảnh nầy cũng dễ gây nhầm với việc thờ hình tượng! Làm sao phân biệt được hình ảnh nào là đúng và hình ảnh nào sai?

Trong sách I Các vua 19, tiên tri Êli trốn vào đồng vắng, tuyệt vọng và muốn chết. Thiên sứ hiện ra thêm sức, không phải bằng lời mà bằng thức ăn! Sau đó ông đi đến núi của Ðức Chúa Trời và gặp gỡ Ngài ở đó, nơi nầy trước đó Chúa đã ban các điều răn: "Đức Chúa Trời phán với người rằng: Hãy đi ra, đứng tại trên núi trước mặt Đức Giêhôva. Nầy Đức Giêhôva đi ngang qua, có một ngọn gió mạnh thổi dữ tợn trước mặt Ngài, xé núi ra, và làm tan nát các hòn đá; nhưng không có Đức Giêhôva trong trận gió. Sau trận gió có cơn động đất; nhưng không có Đức Giêhôva trong cơn động đất. Sau cơn động đất có đám lửa; nhưng không có Đức Giêhôva trong đám lửa. Sau đám lửa, có một tiếng êm dịu nhỏ nhẹ. Khi Êli vừa nghe tiếng đó, thì lấy áo tơi bao phủ mặt mình, đi ra đứng tại nơi miệng hang".

Êli đi ra nhận nhiệm vụ mới, Chúa bày tỏ sự hiện diện của Ngài: Không phải gió mạnh, không phải động đất, cũng không phải đám lửa mà là tiếng êm dịu nhỏ nhẹ. Ðức Chúa Trời gặp gỡ Êli trong hoàn cảnh tuyệt vọng, trầm uất của ông. Có lẽ không phải như ông mong đợi: Gió mạnh, động đất và có lửa từ trời giáng xuống như Ngài đã thiêu đốt của lễ làm ông chiến thắng các tiên tri của Baanh. Ðức Chúa Trời gặp gỡ Êli không trong sự động đất hay trong đám lửa như Ngài tỏ mình với Môise.

Hình ảnh của Ðức Chúa Trời không phải là hình ảnh mà mình mơ ước, mong muốn. Êli biết Chúa là đấng toàn năng mạnh mẽ, khi giúp ông tiêu diệt các tiên tri giả, nhưng lần nầy ông biết Chúa cách mới mẻ hơn, biết Ngài qua tiếng êm dịu nhỏ nhẹ.

Hình ảnh của Ðức Chúa Trời không cố dịnh nhưng thích hợp vào hoàn cảnh của từng người. Một hình ảnh đôi khi với những con người khác nhau sẽ gây ra những kết quả khác nhau. Thi thiên 139 cho thấy: "Hỡi Đức Giêhôva, Ngài đã dò xét tôi, và biết tôi. Chúa biết khi tôi ngồi, lúc tôi đứng dậy; Từ xa Chúa hiểu biết ý tưởng tôi. Chúa xét nét nẻo đàng và sự nằm ngủ tôi, Quen biết các đường lối tôi. Vì lời chưa ở trên lưỡi tôi, Kìa, hỡi Đức Giêhôva, Ngài đã biết trọn hết rồi. Chúa bao phủ tôi phía sau và phía trước, Đặt tay Chúa trên mình tôi".

"Chúa bao phủ tôi phía sau và phía trước" có thể là sự che chở ấm cúng cho người nầy thì có thể mang ý kiểm soát, canh chừng đối với người khác. Nhưng thật ra nếu ai giải thích đoạn nầy với ý nghĩ là Ngài theo dõi để bắt tội thì thật là xa cách văn mạch của Thi thiên.

Hình ảnh trụ mây ban ngày và trụ lửa ban đêm cũng là hình ảnh của Ðức Chúa Trời được bày tỏ phù hợp với hoàn cảnh và môi trường. Trong thế giới giá lạnh bởi lý trí và ngôn từ thì Ngài là đám mây bí ẩn và tối tăm, và nơi nào cảm xúc và xác thịt ngự trị thì Ngài chính là đám lửa Khai quang làm cho sáng tỏ (Theo Dr. Jörg Barthel, Professor tại chủng viện giám lý tại Reutlingen, Ðức).

Tóm lại: Hình ảnh Ðức Chúa Trời bắt nguồn từ kinh nghiệm và hoàn cảnh cụ thể của con người. Nó là sự bày tỏ sự gặp gỡ và mối tương giao giữa con người với Ðức Chúa Trời và không phải là những hình ảnh thoát ra từ mơ ước.

Làm sao nói về Ðức Chúa Trời mà không cần hình ảnh? Có hình ảnh nào về Ðức Chúa Trời mà không bắt nguồn từ kinh nghiệm của con người?

Trong thư thứ nhất của Giăng đoạn 4 câu 8 cho biết: "Đức Chúa Trời là sự yêu thương". Câu nầy cũng trình bày kinh nghiệm của con người về Ðức Chúa Trời vì trước đó ta đọc thấy: "Ai chẳng yêu, thì không biết Đức Chúa Trời".

Ðức Chúa Trời là sự yêu thương có lẽ là hình ảnh chung cho những hình ảnh khác, vì các mô tả khác đều có chỗ trong đó. Kể cả khi nói đến sự thạnh nộ của Ðức Chúa Trời thì cũng là mặt tiêu cực của tình yêu.

Con người là hình ảnh Ðức Chúa Trời

Trong sự tạo dựng, Sáng thế ký đoạn 1 câu 27 cho thấy: "Đức Chúa Trời dựng nên loài người như hình Ngài; Ngài dựng nên loài người giống như hình Đức Chúa Trời".

Câu nầy dường như có mối quan hệ sâu xa với điều răn cấm thờ hình tượng. Vì Ðức Chúa Trời tạo con người như hình Ngài, cho nên những hình ảnh về Ngài trở nên thừa thãi. Chính nơi hình ảnh của con người Ðức Chúa Trời bày tỏ gương mặt của Ngài.

Ðiều cần lưu ý là con người được Ðức Chúa Trời tạo dựng chứ không phải là hình tượng! Họ cũng muôn màu muôn vẻ: Ðàn bà đàn ông, da vàng, da trắng, da đen, vua, nô lệ, khỏe mạnh, bịnh hoạn, xấu tốt. Việc cấm thờ hình tượng cũng liên qua đến con người, không tôn sùng họ như thần thánh, cũng không nhìn họ với thành kiến, hay định kiến nào đó. Sự hiểu biết về con người cách chủ quan thường làm chúng ta đánh giá người khác theo quan điểm của mình và thường khi sai trái.

Chúa Giê Xu chính là hình ảnh của Ðức Chúa Trời

Côlôse 1:15-17 "Ấy chính Ngài là hình ảnh của Đức Chúa Trời không thấy được, là Đấng sanh ra đầu hết thảy mọi vật dựng nên. Vì muôn vật đã được dựng nên trong Ngài, bất luận trên trời, dưới đất, vật thấy được, vật không thấy được, hoặc ngôi vua, hoặc quyền cai trị, hoặc chấp chánh, hoặc cầm quyền, đều là bởi Ngài và vì Ngài mà được dựng nên cả. Ngài có trước muôn vật, và muôn vật đứng vững trong Ngài".

Chúa Giê Xu chính là hình ảnh của Ðức Chúa Trời không thấy được. Qua Ðức Chúa Giê Xu Ngài có thể được nhìn thấy, được tiếp xúc, va chạm, bị xúc phạm và bị giết!

Qua lời nói, hành động, trong sự sống và sự chết của Ngài hình ảnh Ðức Chúa Trời xa vắng không thấy được có thể gần gũi với loài người.

Hình ảnh của Chúa Giê Xu tuy vậy không chỉ bày tỏ hình ảnh Ðức Chúa Trời không thấy được, Ngài cũng mang hình ảnh của con người mà Ðức Chúa Trời đã nghĩ đã làm khi tạo dựng, đó là hình ảnh sống động của Ðức Chúa Trời và cũng là của con người. Hình ảnh Ðức Chúa Trời là yêu thương không còn là hình ảnh của kinh nghiệm nữa mà đã trở thành hiện thực qua Chúa Giê Xu. "Lòng Đức Chúa Trời yêu chúng ta đã bày tỏ ra trong điều nầy: Đức Chúa Trời đã sai Con một Ngài đến thế gian, đặng chúng ta nhờ Con được sống" (IGiăng 4:9).

Ngài là chốn nương thân.